GELSELAAR – Op vrijdag 13 september wordt het dorp Gelselaar aangewezen als een ‘van Rijkswege beschermd dorpsgezicht’. Het aangewezen gebied strekt zich globaal uit van Huis Bevervoorde in het noorden, de kruising Bollertweg/Esweg in het zuiden, de Koningsbeek in het oosten en Erve Niehof in het noordwesten. Gelselaar is belangrijk als voorbeeld van de geleidelijke, maar zeer ingrijpende transformatie, die de oude agrarische nederzettingen in Oost-Nederland in de periode tussen 1830 en 1920 hebben ondergaan. Hierin schuilt de cultuurhistorische waarde van het beschermd gezicht Gelselaar.
De officiële aanwijzing valt samen met de viering van Open Monumentendag op zaterdag 14 september en het einde van de periode van het provinciale Belvoir-beleid, waarbinnen Gelselaar als pilot-project heeft gefungeerd. Dat programma begint zaterdag om 10.00 uur aan de Dorpsstraat.
In 1999 heeft de toenmalige Rijksdienst voor de Monumentenzorg het dorp aangemerkt als bijzonder waardevol. In de tussentijd is de aanvankelijke scepsis bij inwoners en gemeente veranderd in waardering en enthousiasme, zeker door de steun van de provincie Gelderland, waardoor veel projecten uit de zogenaamde Ontwikkelingsvisie uit 2001 konden worden gerealiseerd.
Voorwaarde voor de aanwijzing als beschermd dorpsgezicht is de vaststelling van een beschermend bestemmingsplan, waarin de karakteristieke waarden van het dorp en de directe omgeving worden behouden, maar ook kunnen worden versterkt. Volgens de Monumentenwet 1988 kan het Rijk monumenten en beschermde dorps- of stadsgezichten aanwijzen. Een rijksmonument is een object dat wegens zijn schoonheid, zijn betekenis voor de wetenschap of zijn cultuurhistorische waarde van algemeen belang is. Daarnaast kunnen hele steden of dorpen of gedeelten daarvan worden aangewezen als ‘van Rijkswege beschermd ‘monument’.
Daarvoor wordt de term ‘beschermd gezicht’ gebruikt. De hele procedure heeft zo’n 14 jaar geduurd, omdat vooral is gewacht op de vaststelling van de beschermende bestemmingsplannen.
