BERKELLAND – De gevolgen van de maatregelen vanwege Covid-19 voor de (maatschappelijke) kosten en opbrengsten van het openbaar vervoer zijn groot. Het Rijk zorgt nu voor een compensatieregeling voor de vervoerders. Bussen en treinen rijden nog nagenoeg op dezelfde sterkte. De regionale overheden hebben afgesproken ook hun bijdrage te leveren aan het op peil houden van het openbaar vervoer door 100% de exploitatiekosten te vergoeden en akkoord te gaan met een acceptabele afschaling van de dienstregeling. Landelijk is afgesproken dat er voor de periode na 1 juli 2021 een transitieplan voor het openbaar vervoer komt, zodat dit weer op eigen benen komt te staan. Prijsstijgingen, snijden in de dienstregeling of ambities worden hierbij niet uitgesloten. De keuzes hiervoor moeten in het voorjaar van 2021 worden gemaakt.
30 miljoen euro verlies aan reizigersinkomsten
Voor 2020 bedraagt het verlies aan reizigersinkomsten voor de Gelderse concessie Arnhem-Nijmegen, Achterhoek-Rivierenland, Veluwe en Valleilijn naar verwachting 30 miljoen euro. Dit heeft te maken met het reisadvies en het toegenomen aantal thuiswerkers. Daarnaast hebben sommige groepen het ov (tijdelijk) de rug toegekeerd ten gunste van de auto. In de periode van januari tot en met 30 september gaat om 42% minder instappers ten opzichte van 2019.
Noodconcessies
Als gevolg van de impact van de maatregelen Covid-19 is er veel onzekerheid voor de vervoerders over de reizigersaantallen. Daardoor blijven inschrijvingen voor aanbestedingen uit. Dit is een landelijk beeld en ook te zien in Gelderland. Daarom heeft de provincie besloten om zogenaamde noodconcessies uit te geven (concessies voor maximaal 2 jaar) voor de Valleilijn en de concessie Arnhem/Nijmegen en de verantwoordelijkheid te nemen voor de opbrengsten. Dit vermindert het risico voor de vervoerder.
Compensatieregeling door Rijk en provincie
In 2020 en tot 1 juli 2021 compenseert het Rijk via de provincies de vervoerders. In 2020 krijgen de vervoerders 93 tot 95% vergoed van de gederfde inkomsten. Voorwaarde is wel dat provincie Gelderland de exploitatiesubsidie voor deze periode 100% doorbetaald ondanks dat er 5 tot 10% minder dienstregelingsuren worden gereden. Zo rijden de bussen op diverse plaatsen volgens de vakantiedienstregeling en er rijden kortere treinen.
Transitieplan
Het Rijk heeft aangegeven dat deze situatie niet blijvend is en heeft nu om transitieplannen gevraagd. Dit transitieplan moet ertoe leiden dat de vervoerders weer op eigen benen kunnen staan op termijn. Het transitieplan is gebaseerd op de verwachting dat geleidelijk na 4 jaar weer 90% van het aantal reizigers ten opzichte van voor Covid-19 met het ov gaat. Voor de Gelderse concessies Arnhem-Nijmegen, Achterhoek-Rivierenland, Veluwe en Valleilijn betekent dit een verlies aan reizigersinkomsten van € 30 miljoen in 2020, waarna het verlies terugloopt naar € 7,5 miljoen in 2024. Het transitieplan moet uiterlijk april 2021 klaar zijn.
Maatregelen nodig
Er zullen dus maatregelen nodig zijn om Gelderland bereikbaar te houden en het openbaar vervoer betaalbaar. Daarvoor zijn drie opties waar de komende periode over nagedacht gaat worden en op gerekend gaat worden. Opbrengsten verhogen door tariefverhoging van het kaartje. Kosten verlagen kan door minder bussen en/of treinen te laten rijden (afschalen openbaar vervoer). Afschalen in dunbevolkte gebieden kan direct gevolgen hebben voor de bereikbaarheid en heeft dan ook niet de voorkeur van de provincie. Efficiency maatregelen bij de vervoerder en/of uitstel van investeringen in Hoogwaardig Openbaar Vervoer of vervanging/ombouw materieel in lopende concessies behoren ook tot de mogelijkheden. Of de provincie kan besluiten de exploitatiesubsidie te verhogen. Nu betaalt de provincie 105 miljoen euro per jaar voor het regionale openbaar vervoer.
