BERKELLAND – De toestand van de Achterhoekse landbouwbodem is over het algemeen van een goed niveau. De organische stofgehaltes zijn gemiddeld goed, er is voldoende bodemleven actief en ook de fosfaattoestanden zijn goed op orde. Wel zijn er aandachtspunten voor de toekomst. Dit blijkt uit een recentelijk afgerond onderzoek waaraan zo’n 300 agrariërs, loonwerkers en partners samenwerken in het project ‘Locatie specifiek maatwerk voor bodem- en waterkwaliteit.’
Meer inzicht in bodem- en waterkwaliteit
Agrarische ondernemers staan voor de uitdaging om voldoende ruwvoer van goede kwaliteit te produceren, de bodemkwaliteit te bewaken en de waterkwaliteit te beschermen. Tussen bedrijven bestaan echter grote verschillen. Lokale verschillen in bodem en waterhuishouding en het vakmanschap van de agrarisch ondernemer spelen hierin een cruciale rol. Om van elkaar te leren en maatwerk in adviezen te kunnen geven is het nodig meer inzicht te krijgen in de ontwikkeling en de actuele toestand van de bodem. In 2019 is de vereniging Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers (VKA) daarom een samenwerking gestart met het Nutriënten Management Instituut (NMI) om dit inzicht te vergroten op basis van beschikbare bodemanalyses, metingen en proefgegevens en dit te vertalen in concrete adviezen voor individuele agrarische bedrijven. De VKA is een lerend netwerk voor de landbouw. In de Achterhoek werken 300 agrariërs, loonwerkers en partners aan het ontwikkelen van nieuwe kennis op het gebied van kringlooplandbouw. Het project is gefinancierd door de VKA-partners provincie Gelderland en Waterschap Rijn en IJssel.
Analyses van de Achterhoekse bodem
Op basis van onder meer beschikbare bodemanalyses die boeren hebben laten uitvoeren bij onderzoeksbureau Eurofins Agro, is in kaart gebracht hoe de bodemkwaliteit in de Achterhoek zich de afgelopen 25 jaar ontwikkeld heeft. Ook zijn cijfers gebruikt van melkveehouders die zijn aangesloten bij de VKA. Positieve bijdrage aan waterkwaliteit en bodemvruchtbaarheid Eén van de indicatoren voor bodemkwaliteit is het organische stof (OS) gehalte. Het OSgehalte is de afgelopen twee decennia vrij stabiel gebleven dan wel gestegen in de Achterhoek, blijkt uit het onderzoek. Meer organische stof in de bodem zorgt dat vocht en mineralen beter vastgehouden worden en dat levert naast een positieve bijdrage aan de waterkwaliteit ook een positieve bijdrage aan de bodemvruchtbaarheid. ‘Het onderzoek bevestigt dat agrarische ondernemers middels een uitgekiende vruchtwisseling, gebruik van vanggewassen en groenbemesters en slim bodembeheer erin slagen om de jaarlijkse afbraak van organische stof te compenseren en deze zelfs op te bouwen’, aldus Gerard Ros, onderzoeker bij NMI.
Maatwerk cruciaal voor duurzaam bodembeheer
Op basis van analyses is in beeld gebracht wat de grootste uitdagingen zijn voor een duurzaam bodembeheer. Deze uitdagingen zijn 1) voorkom achteruitgang in bodemvruchtbaarheid en verhoog de benutting van mest, 2) zorg voor een goede bodemstructuur en 3) voorkom gewasschade door droogte. Hiervoor hebben onderzoekers concrete oplossingen op een rij gezet. Bijvoorbeeld door perceelsspecifiek te bemesten, kruidenrijk gras met klaver op te nemen of door water vast te houden met boerenstuwen. Maatwerk per bedrijf en soms per perceel blijft echter cruciaal.
Bij minister onder de aandacht
De VKA heeft samen met Groeikracht en Agro-innovatiecentrum De Marke de inzet en ervaring van Achterhoekse boeren voor een betere bodem- en waterkwaliteit onlangs aangereikt aan het ministerie van Landbouw. Nederland moet namelijk voldoen aan eisen op het gebied van waterkwaliteit en milieu. Binnen diverse projecten en pilots hebben de VKA en haar leden de afgelopen jaren ervaring opgedaan met
bedrijfsspecifieke normen voor het gebruiken van mest, aandacht voor een betere bodem en de inzet van de juiste meststoffen. Deze ervaringen, de beschikbare cijfers vanuit de VKA en de conclusies van het onderzoek tonen aan dat met goed vakmanschap positieve stappen in de richting van kringlooplandbouw zijn gezet. In de brief aan de minister is benadrukt dat maatwerk in oplossingen cruciaal is, want op boerenbedrijven spelen omgevingsfactoren zoals bijvoorbeeld grondsoort, weersinvloeden en de beschikbaarheid van water een grote rol.
Effecten van maatregelen kunnen per bedrijf of zelfs per perceel verschillend zijn. ‘De grote zorg die wij als boeren veelvuldig uitspreken is het achterwege blijven van de mogelijkheid tot evenwichtsbemesting, hét duurzame kringloop-principe. Fosfaattoestanden van de bodem zijn weliswaar op niveau, maar er is wel degelijk sprake van een daling van de fosfaatbeschikbaarheid in de bodem, blijkt uit deze analyse
van het NMI. Wij hebben het ministerie van LNV dan ook een handreiking gedaan hoe wij verantwoord invulling kunnen geven evenwichtsbemesting. Dus duurzame kringlooplandbouw zoals het hoort en zoals we dat willen. Wij zijn erg benieuwd naar de reactie van LNV’, zet Stefan te Selle, VKA-bestuurslid, uiteen.
Over de VKA
De vereniging Vruchtbare Kringloop Achterhoek en Liemers (VKA) is een lerend netwerk van de landbouw in Achterhoek en Liemers voor een vruchtbare toekomst waarbij samen met agrariërs en partners nieuwe kennis ontwikkeld wordt. Deze kennis wordt gedeeld in de VKA-studiegroepen. VKA ging in 2013 als project van start. Sinds 1 januari 2020 is VKA een zelfstandige boerenvereniging met een boerenbestuur en ruim 300 leden bestaande uit melkveehouders en loonwerkers. Samen met de gouden partners LTO Noord, Waterschap Rijn en IJssel, ForFarmers, FrieslandCampina, Vitens, Rabobank, Provincie Gelderland, Countus, Achterhoek Ambassadeurs en Eurofins werkt de VKA aan
de gezamenlijke doelen.
