RUURLO – Hoe oud is ons dorp? Ruurlo was in het begin niet meer dan een plukje nederzettingen op een dekzandrug, temidden van bossen en moerassen. Volgens de Canon van Ruurlo zijn er al sporen van tijdelijke bewoning in en rond Ruurlo duizenden jaren voor onze jaartelling (gevonden pijlpunten). Rond het millennium werd meer vaste bewoning mogelijk. Of Ruurlo begon met een kasteel en daarna erven, of andersom, dat blijft speculeren. Sommige steden hebben hun stadsrechten, zoals Borculo dit jaar 650 jaar viert. Zulke rechten werden op een aantoonbaar moment per akte verleend en dan heb je een datum. Maar Ruurlo heeft nooit stadsrechten gekend. Ons dorp was, is en blijft een dorp. Kerk en kasteel worden wel voor het eerst in officiële papieren genoemd in het begin 14e eeuw. Steven van Roderlo wordt in 1326 namelijk door de hertog van Gelre Reinald II (na de dood van zijn vader in oktober van dat jaar) her-beleend met het ‘hoff te Roderlo ende alle sin guet, dat hi daer heft’. En uit de kerkarchieven in Zutphen blijkt dat ook de kerk toevallig in 1326 opduikt.
Akte 1326 belening Steven van Roderlo, GA, 0002, 02.1 e.v.
Ruurlo nog ouder?
Een eerste vermelding is één ding, maar Ruurlo bestaat dan echt al even. Zo komt er in geschreven archief een Bessel van Ritherlo voor als lokale getuige in een (met wat twijfels omgeven) akte uit 1127. In 1207 volgt een Stephano de Rotherlo, als huisvriend van het klooster Bethlehem bij Doetinchem. Daarna nog een Evesa, een Wenemar en een Willem (in Sloet, oorkonden) of een Gherit. En dan in 1326 dus de bekende Steven van Roderlo. Naamkundige Hekket stelt dat ‘Rither-lo’ verwijst naar een open/gerooide plek (-loo) voor runderen (rither-), midden in de bossen. Anderen houden het bij ‘rode-lo’ als ‘gerooid bos’. Rond het millenium vinden in ons land steeds meer ontginningen plaats voor de landbouw, wat meer dorpen met -lo als achtervoegsel oplevert. Uit archeologisch onderzoek bij de voormalige boerderij De Vente blijken sporen van een houten oervorm mogelijk uit de 10e-13e eeuw. Er volgen daarna schriftelijke verwijzingen naar goederen in Ruurlo, zoals het goed Elschot in 1296.
Oeroude kerkaktes
Rond 1326 wordt in een drietal kerkakten ruzie gemaakt. De kerk van Lochem, in de persoon van pastoor Otto, en het kapittel Zutphen (college van de Walburgiskerk) strijden over het patronaatsrecht van Ruurlo. Dat recht gaat over de vraag wie het voor het zeggen heeft bij benoemingen of belasting heffen (novale tienden). De ‘rijdende rechter’ in deze zaak is de deken van Deventer. Ludolphus te Stocke is daarbij de beoogd pastoor van Ruurlo, voorgesteld door Zutphen.
Akte 23 juli 1326, met de rechtszitting over het patronaatsrecht voor de kerk Ruurlo, RAZ, 0325 8.8.2.1
In het proces, met stukken uit 1324 (verzoek), 1326 (uitspraak) en 1327 (schikking) wordt besloten dat Zutphen de oudste rechten over Ruurlo heeft. Zutphen weet de deken van Deventer namelijk te overtuigen dat ze dat recht al ‘ongeveer veertig jaar’ uitoefent. In die tijd sprak je dan van ‘gewoonterecht’.Gezien de veertig jaar zal er rond het jaar 1280 in ieder geval al een kerkje in Ruurlo hebben gestaan. Nog niet het huidige gebouw, eerder een houten optrekje. De tegenwoordige stenen kerk (schip en koor) is namelijk gebouwd midden 14e eeuw, met de toren halverwege 15e eeuw en een uitbreiding/verhoging midden 16e eeuw.
Lustrum?
Ruurlo is altijd wel in voor een feestje. Wanneer gaan we dan eens een lustrum vieren? Wel, plak er een datum op. Omdat het bijzonder is dat 1326 zowel voor kerk en kasteel als inschrijfdatum geldt, zouden we in 2026 700 jaar Ruurlo vieren. Of zullen we in 2027 vieren dat in 1127 het 900 jaar geleden is dat een dorpsgenoot Ritherlo in een akte opduikt? We kunnen ook wachten tot bijvoorbeeld 2036, omdat de kerk dan al zeker 750 jaar bestaat (1326 min 40 = 1286). Wie zal het zeggen?
Door: Van Gijssel amateurhistoricus
