BORCULO – Vanaf de allereerste zangnoten weet mezzosopraan Ekaterina Levental de tot de laatste plek gevulde ruimte van de synagoge in Borculo te boeien, in de ban te brengen van haar levensverhaal. Ogenschijnlijk moeiteloos weet zij een aantal artistieke vaardigheden te integreren en daarmee haar verhaal tot een perfecte compositie te modelleren. Zij zingt, bespeelt de harp, danst en gebruikt haar stem van bijna fluisterend tot heftig expressief. Weemoed, verdriet, verwachting, hoop en wanhoop, het zijn de gemoedstoestanden die elkaar voortdurend afwisselen. Zij brengt daarmee totaaltheater tot in zijn puurste verschijningsvorm.
Plaats van handeling is aan de ene kant een imponerende landkaart van het oude Sowjet-Russische rijk waardoor ze zich klein en onbeduidend voelt, zeker als kind met een joodse achtergrond. Aanvankelijk geduld, later steeds meer afgewezen en bedreigd na het uiteen vallen van de Sowjet-Unie en het daarmee gepaard gaande antisemitisme (‘Ik ben zó niets op deze aarde……!’).
Aan de andere kant de intimiteit van een volle ruimte met mensen die letterlijk dichtbij en betrokken zijn, vanaf het begin door haar worden meegezogen in haar verhaal, haar goedgezind zijn, begaan met haar zijn en haar daarmee volledig tot haar artistieke recht laten komen. Het is het verhaal van een meisje geboren in 1977 in Tasjkent, de hoofdstad van Oezbekistan, oudste kind uit een gezin met een joodse moeder en een niet-joodse vader en drie jongere broertjes. Al op heel jonge leeftijd droomt zij ervan op het toneel te staan, te dansen en te zingen. Maar ook op jonge leeftijd ervaart zij het om joodse te zijn. Zij wordt lid van de Jonge Pioniers, de communistische jeugdbeweging. Het is een periode van grote verwarring, van afwijzing en van de vraag naar wie en wat ben ik?
Op zoek naar het land, dat niet mijn land is
Het uiteenvallen van de Sovjet-Unie leidt in Oezbekistan tot toenemend nationalisme en antisemitisme. Het dwingt het gezin om de keuze te maken het land te ontvluchten. Ze zoeken hun heil in Israël, maar worden er niet geaccepteerd. Ze keren terug en willen via Moskou vluchten naar het westen. Nederland lijkt het beloofde land, tolerant en gastvrij.
Met het laatste spaargeld worden goedkope treinkaartjes gekocht en die brengen hen via Wenen naar Amsterdam. Daar stopt het verhaal. Een verhaal met een motto dat voor elke vluchteling geldt: ‘Ik denk dat ik mijn schaamte verloren heb’.
‘De Grens’ en ‘Schoppenvrouw’
Het verhaal heeft het publiek in de synagoge aangegrepen, ontroerd. Men is zeer onder de indruk, niet in het minst door de indringende en meeslepende theateruitvoering onder regie van haar partner Chris Koolmees. Nog lang wordt er met haar nagepraat. Ekaterina Levental heeft als vervolg op De Weg nog twee muziektheatervoorstellingen gemaakt. De Grens vertelt over haar leven in Nederland na aankomst in Amsterdam, en Schoppenvrouw, een verhaal over haar grootmoeder, haarzelf en vier andere vrouwen. Dat Ekaterina nog eens van harte welkom wordt geheten in de synagoge van Borculo lijkt dan ook heel waarschijnlijk.
Door Ton van Uem
